ديابت بارداري ممكن است براي هر مادري قبل يا بعد از حاملگي به وجود آيد. همراه شدن بارداري با هر بيماري، مادر و جنين را در معرض خطر قرار مي‌دهد. ديابت شايع‌ترين بيماري غدد داخلي بوده كه متابوليسم كربوهيدرات در آن مختل شده است. ديابت‌بارداري حتما بايد تحت كنترل قرار بگيريد، براي اين كار رژيم غذايي و انجام تمريناتي ضروري است. در موارد شديدتر ممكن است دارو نيز تجويز شود. در ادامه به برخي از اقدامات لازم براي مادران دچار ديابت بارداري اشاره كرده‌ايم. در صورت نياز حتما مشاوره بارداري دريافت نماييد.

منبع: ديابت بارداري

بهتر است قبل از خواندن اين مقاله، با تعريف چند واژه آشنا شويد:

ديابت (diabetes): از جمله بيماري‌ها متابوليك بوده كه با افزايش قندخون ناشي از نارسايي در ترشح انسولين، يا عملكرد انسولين يا هر دو شناخته مي‌شود.

ديابت بارداري (gestational diabetes): عدم تحمل گلوكز كه شروع آن طي بارداري و معمولا در سه‌ماهه دوم يا سوم است.

هيپرگليسمي (hyperglycemia): افزايش سطح قندخون

هيپوگليسمي (hypoglycemia): كاهش سطح قندخون

ترم (term): بارداري در هفته ۳۷ تا ۴۲

ليبر (labor): زايمان

انواع ديابت حين بارداري

انواع ديابت بر اساس علت، دوره باليني و درمان مشخص مي‌شوند. طبقه‌بندي ديابت به صورت ديابت نوع۱ يا ديابت وابسته به انسولين(IDDM) كه علت آن تخريب سلول‌هاي B است، ديابت نوع۲ يا ديابت غيروابسته به انسولين (NIDDM) كه ترشح ناقص انسولين و كاهش اثر انسولين را داريم، ديابت بارداري، ديابت اتوايميون تاخيري بزرگسالان (LADA) و ديابت مرتبط با سندروم‌ها است.

متابوليسم گلوكز در بارداري

غلظت قندخون مادر در بارداري كاهش يافته و سطح قندخون ناشتا به ۷۰_۸۰ mg/dl مي‌رسد، اما به علت مقاومت به انسولين، قندخون بعد از غذا در مادر باردار به مدت بيشتري بالا مي‌ماند. افزايش هورمون استروژن و پروژسترون در بارداري باعث بزرگ شدن سلول‌هاي بتا جزاير لانگرهانس در پانكراس و منجر به افزايش ۲ تا ۳ برابري ترشح انسولين در بارداري شده و در نزديكي زايمان اين مقدار به حداكثر مي‌رسد.

تغييرات هيپرگليسمي و هيپرانسولينمي بعد از صرف غذا براي تامين انرژي جنين بوده و تحت تاثير هورمون لاكتوژن جفتي انساني قرار دارد.

براي آشنايي با روش هاي تشخيص و مقابله با بيماري هاي مادر باردار كليك كنيد.

ديابت بارداري

ديابت آشكار (overt diabetes mellitus) كه قبل از بارداري وجود داشته، و به ديابتي كه اولين‌بار در بارداري تشخيص داده مي‌شود، ديابت بارداري (Gestational Diabetes Mellitus) مي‌گويند. ديابت بارداري در حدود ۱۸٪ زنان باردار رخ داده و خطر بروز اختلالات افزايش فشارخون در بارداري را بالا مي‌برند.

عوامل مستعد‌كننده ديابت بارداري

زناني با ويژگي‌هايي مثل چاقي، سابقه قبلي ديابت بارداري، سابقه ديابت خانوادگي، دفع گلوكز در ادرار (گلوكزاوري)، سن بالاتر از ۳۰سال در مادر، سابقه جنين مرده، سابقه ماكروزومي و جنين بزرگ، نژاد سفيد، گروه‌هاي قوميتي از جمله آمريكايي هيسپانيك، آمريكايي بومي، آمريكايي آسيايي‌تبار و آفريقايي‌تبار و جزيره‌نشينان اقيانوس آرام در معرض خطر بالا ديابت بارداري قرار داشته و بايد در اولين ويزيت‌ها بارداري غربال شوند و در صورت عدم غربالگري، بايد در هفته ۲۴ تا ۲۸ بارداري تست شوند.

تست غربالگري ديابت بارداري

تست غربالگري در زنان با خطر بالا معمولا در هفته‌هاي اول، در زنان با خطر معمول بين هفته ۲۴ تا ۲۸ بارداري انجام مي‌شود. اين آزمايش براي زناني كه در معرض خطر پايين قرار دارند، توصيه نشده است. جهت غربالگري از نظر ديابت بارداري، دو نوع تست داريم كه عبارتند از:

تست چالش گلوكز يا GCT(Glouغير مجاز مي باشدe Challenge Test):

اين تست بدون توجه به آخرين وعده غذايي خورده‌شده توسط مادر و در هر زماني از روز انجام مي‌شود. يك ساعت پس از مصرف ۵۰گرم گلوكز خوراكي توسط مادر، قندخون اندازه‌گيري شده و اگر مساوي يا بيشتر از ۱۴۰mg/dl بود، تست تحمل گلوكز خوراكي انجام مي‌شود.

تست تحمل گلوكز خوراكي يا OGGT(Oral Glouغير مجاز مي باشدe Tolerance Test):

در اين تست، قندخون ناشتا مادر (مقدار طبيعي ۱۰۵mg/dl) بعد از ۳روز رژيم غذايي مناسب اندازه‌گيري مي‌شود؛ سپس ۱۰۰گرم گلوكز خوراكي تجويز و قندخون را ۱، ۲ و ۳ساعت بعد اندازه مي‌گيرند كه مقادير طبيعي آن، به ترتيب ۱۹۰، ۱۶۵، ۱۴۵ mg/dl است. اگر حداقل دو نمونه از چهار نمونه قندخون بيشتر از مقدار طبيعي باشد، تشخيص ديابت بارداري مي‌گذاريم.

تاثير بارداري بر ديابت

بسياري از زناني كه ديابت بارداري دارند، در سال‌ها بعدي دچار ديابت نوع۲ مي‌شوند. تقريبا ۳۵ تا ۶۰٪ زناني كه ديابت بارداري داشته‌اند طي ۱۰ تا ۲۰ سال بعد از آن دچار ديابت مي‌شوند. هم‌چنين مقاومت به انسولين ايجاد شده و مصرف گلوكز مادر كاهش يافته و مصرف چربي افزايش مي‌يابد. از ديگر اثرات بارداري بر ديابت مي‌توان به عفونت طي بارداري، مقاومت به انسولين، كتواسيدوز و وخامت رتينوپاتي ديابتي اشاره كرد.

اثرات ديابت بر مادر

افزايش احتمال بروز پره‌اكلمپسي و اكلمپسي، افزايش شيوع عفونت‌ها باكتريال به ويژه عفونت‌ها ادراري و تنفسي، افزايش احتمال سزارين، افزايش احتمال زايمان مشكل و صدمه به كانال زايمان به علت جنين ماكروزوم، افزايش پلي‌هيدر‌آمنيوس ‌كه به همراه ماكروزومي باعث ايجاد علائم ريوي در مادر مي‌شود و در نهايت به علت عوارض ديابت، مورتاليته مادر افزايش مي‌يابد.

بيشتر بخوانيد: دوران بارداري

اثرات ديابت بر جنين و نوزاد

افزايش احتمال مرگ داخل رحمي جنين و نوزاد به علت ماكروزومي و ديستوشي شانه، بروز ناهنجاري‌ها شديد كه شايع‌ترين آن‌ها ناهنجاري قلبي، تناسلي_ادراري و اسكلتي است، احتمال زايمان زودرس، افزايش بروز سندروم RDS در نوزادان ديابتيك، بروز اختلالات مكانيكي از جمله هيپوگليسمي و هيپوكلسمي نوزاد، جنين ماكروزوم، افزايش عوارض قلبي در نوزادان، هيپربيلي‌روبينمي، پلي‌سايتمي، كاهش رشد داخل رحمي از جمله تاثيرات ديابت بارداري بر جنين و نوزادان است.

برنامه مراقبتي از مادران ديابتي

با اينكه بيشتر اين بيماران به‌طور سرپايي درمان مي‌شوند، اما برنامه مراقبتي ارائه‌شده براي آموزش و كنترل قندخون آنان، شامل موارد زير است:

ويزيت كه در سه‌ماهه اول و دوم هر دو هفته و در سه‌ماهه سوم هر هفته ويزيت شده و هربار غلظت گلوكز خون، وزن، فشارخون و پروتئينوري بررسي مي‌شود. جهت تشخيص آنومالي‌ها و پلي‌هيدر‌آمنيوس هر ۴ تا ۶ هفته سونوگرافي انجام مي‌شود. NST از هفته ۳۲بارداري، دوبار در هفته انجام مي‌شود. شمارش حركات جنين بعد از صرف غذا توسط مادر كه به‌طور طبيعي در يك ساعت حداقل ۴ حركت دارد.

هم‌چنين به عنوان يكي از برنامه‌هاي مراقبتي به دليل خطر نقايص لوله عصبي در هفته ۱۶ تا ۱۸ بارداري، غربالگري آلفافتوپروتئين سرم انجام مي‌شود. در آخر، رژيم غذايي مناسب اساس درمان ديابت بارداري است و هم‌چنين ورزش‌هاي هوازي منظم در كاهش هيپرگليسمي در حالت ناشتا و بعد از غذا موثر است.

زايمان و مراقبت‌هاي مادران ديابتي

در صورت كنترل پيوسته قندخون و سير عادي بارداري، مي‌توان زايمان را تا آهر دوره به تعويق انداخت، اما در صورت بروز مشكلات پره‌اكلمپسي، اكلمپسي، هيدرآمنيوس، كتواسيدوز، ماكروزومي و كاهش رشد داخل رحمي، ختم بارداري پس از اطمينان از بلوغ ريه‌ها جنين صورت مي‌گيرد.

سطح گلوكز خون بين ۸۰_۱۰۰ mg/dl طي زايمان حفظ شده و از هيپوگليسمي نوزاد جلوگيري مي‌شود. هم‌چنين حضور متخصص نوزادان در اتاق زايمان ضروري است.

توجه داشته باشيد حدود ۶ تا ۸ هفته بعد از زايمان تست تحمل گلوكز خوراكي ۲ساعته (2h_OGTT) با ۷۵گرم گلوكز انجام مي‌شود و در صورت طبيعي بودن، حداقل يك‌بار در سال قندخون ناشتا (FBS) كنترل مي‌شود.

جلوگيري از بارداري بعد از زايمان

قرص‌ها جلوگيري از بارداري يا OCP باعث تشديد ديابت قبلي يا ايجاد ديابت در زناني كه سابقه ديابت بارداري داشته‌اند، مي‌شود. استفاده از وسيله داخل رحمي يا IUD خطر عفونت را بالا برده و از طرفي عفونت، مادر را در معرض سپسيس و كتواسيدوز قرار مي‌دهد؛ بنابراين در افرادي كه خطر بيماري‌ها آميزشي كم باشد، مي‌توان از IUD استفاده كرد. بهترين روش موقت جلوگيري از بارداري استفاده از روش‌ها سدكننده مانند كاندوم و ديافراگم است و بهترين روش دائمي جلوگيري از بارداري بستن لوله‌هاست. براي آشنايي با ساير خطرات بارداري كليك كنيد.

براي دريافت مشاوره در زمينه ديابت بارداري مي‌توانيد در هر ساعت از روز براي مشاوره كودك از طريق شماره 02191002360 با برترين متخصصان كلينيك تخصصي ني ني مايند تماس حاصل نماييد.

منبع: ديابت بارداري